Τι είναι η έρευνα συμμετοχικής δράσης και γιατί είναι χρήσιμη;

Η έρευνα δράσης ακολουθεί κατά κανόνα μια κυκλική διαδικασία σχεδιασμού αλλαγών στην πράξη, συχνά σε μικρά βήματα, ενεργώντας πάνω σε αυτές και παρατηρώντας την επιρροή τους, αντανακλώντας στη συνέχεια τα στοιχεία, τη διαδικασία και τα αποτελέσματα (Kemmis and McTaggart in Hopkins, 2008, p.51[1]).

Ο κύκλος γίνεται σπειροειδής καθώς διεξάγονται περισσότερες ακολουθίες σχεδιασμού, δράσης, παρατήρησης και αναστοχασμού, όπου η κάθε μία ανατροφοδοτεί την επόμενη. Στην έρευνα συμμετοχικής δράσης, κάθε στάδιο της διαδικασίας διεξάγεται από κοινού από τους εμπλεκόμενους (Kemmis and McTaggart, 2005), με «νοήματα που έχουν δημιουργηθεί από τη διαμοιραζόμενη εμπειρία» (Phelps and Hase, 2002, p.514[2]). Η συνομιλία μεταξύ των συμμετεχόντων διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην καθοδήγηση της διαδικασίας, αναγνωρίζοντας ότι «το αποτέλεσμα δεν είναι ποτέ προδιαγεγραμμένο» και «είναι ευαίσθητο στα απρόβλεπτα»,  (Davis and Sumara, 2005, p.462).

Η σημαντικότερη έρευνα συμμετοχικής δράσης επικεντρώνεται σε μια κοινή διαδικασία παραγωγής γνώσης που διεγείρει τη σκέψη και παρέχει νέες ιδέες για όλους όσους εμπλέκονται στη διαδικασία. Η επιτυχής έρευνα συμμετοχικής δράσης υποστηρίζεται από ορισμένες βασικές αρχές:

Ασφαλείς χώροι – η δημιουργία ασφαλών χώρων στους οποίους όλοι οι συμμετέχοντες στη διαδικασία αισθάνονται ότι μπορούν να μοιραστούν και να εκφράσουν τις απόψεις τους με ασφάλεια και εμπιστευτικότητα. Ωστόσο, ο ασφαλής χώρος πρέπει επίσης να είναι δυναμικός, στον οποίο επιτρέπονται ” διαφορές απόψεων και συγκρούσεις” (Bergold and Thomas, 2012)

Περιεκτικότητα  –να εξεταστεί προσεκτικά ο τρόπος με τον οποίο ορίζεται η συμμετοχή, έτσι ώστε η συμμετοχή να θεωρείται χωρίς αποκλεισμούς και όλοι οι βασικοί ενδιαφερόμενοι φορείς έχουν την ευκαιρία να συμβάλουν εξίσου, δίκαια και διαφανώς στη διαδικασία.

Οι ρόλοι και οι ευθύνες πρέπει να είναι σαφείς – όλοι οι συμμετέχοντες στη διαδικασία πρέπει να συμμετέχουν ενεργά στη λήψη αποφάσεων σχετικά με το έργο, ώστε να μην αποτελούν αντικείμενα στη διαδικασία αλλά συνεργάτες στη διαδικασία της ανακάλυψης και της αλλαγής

Πόροι για τη διευκόλυνση της συμμετοχής – πρέπει να εξεταστούν προσεκτικά οι πιθανοί φραγμοί στη συμμετοχή και οι πόροι που παρέχονται, όπου είναι δυνατόν, για να υποστηριχθεί η προσβασιμότητα και η ένταξη, όπως για παράδειγμα η φροντίδα των παιδιών, τα έξοδα ταξιδίου, τα τρόφιμα ή τα αναψυκτικά

Οι ευκαιρίες αναστοχασμού θα πρέπει να είναι ουσιαστικές στο έργο, έτσι ώστε οι προσωπικές βιογραφίες, οι κοινωνικές σχέσεις και οι κοινωνικές, πολιτιστικές και πολιτικές συνθήκες που πλαισιώνουν το έργο να αποτελούν βασικούς παράγοντες του έργου και να ενημερώνουν ρητά τη διαδικασία έρευνας.

Η συν-ανάλυση των αποτελεσμάτων – η ανάλυση του εμπειρικού υλικού που προκύπτει από το έργο πρέπει να διερευνηθεί και να αναλυθεί συνεργατικά.

Προώθηση των δράσεων σε ένα ευρύτερο κοινό – όλοι οι συμμετέχοντες πρέπει να συμβάλουν και να αναλάβουν την ευθύνη για την κοινή χρήση του έργου με ένα ευρύτερο κοινό έτσι ώστε τα αποτελέσματα των έργων να είναι κατανοητά από τους άλλους ως κοινή προσπάθεια

Για μια λεπτομερέστερη συζήτηση των αρχών της συμμετοχικής δράσης, δοκιμάστε αυτό το άρθρο από τους Bergold και Thomas http://www.qualitative-research.net/index.php/fqs/article/view/1801/3334.

[1] Kemmis, S. & McTaggart, R. (2005) Participatory Action Research – Communicative Action and the Public Sphere. In Denzin, N. K., & Lincoln, Y. S. (Eds.), The SAGE handbook of qualitative research (3rd ed.). Thousand Oaks: Sage Publications.

[2] Phelps, R., & Hase, S. (2005) Complexity and action research: exploring the theoretical and methodological connections. Educational Action Research, 10(3), 507–524.

Προηγούμενο  Αναλαμβάνοντας δράση: Έξι βήματα               Επόμενο Making Social Media Work